Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) yeni yayımladığı Dünya Enerji Yatırımı 2025 raporuna göre, küresel enerji yatırımları 2025 yılında 3,3 trilyon dolara ulaşarak rekor kıracak. Jeopolitik gerginlikler ve ekonomik belirsizliklere rağmen yatırımlar artışını sürdürürken, temiz enerji teknolojilerine ayrılan sermaye, fosil yakıtların iki katına çıktı.
IEA verileri, enerji sektörüne sermaye akışının 2024’e
göre reel olarak %2 artacağını ortaya koyuyor. Yaklaşık 2,2 trilyon dolarlık
yatırım yenilenebilir enerji, nükleer, şebekeler, depolama, düşük emisyonlu
yakıtlar, verimlilik ve elektrifikasyona ayrılırken, petrol, doğal gaz ve
kömüre yönelen yatırım 1,1 trilyon dolarda kaldı.
Temiz Enerjide Büyük Sıçrama
Son beş yılda enerji dönüşümüne yönelik harcamalardaki
hızlı artış, pandemi sonrası toparlanma paketleriyle ivme kazandı. Bu süreç
yalnızca iklim politikalarıyla değil; ekonomik, teknolojik, endüstriyel ve
enerji güvenliği kaygılarıyla da desteklendi. Özellikle Çin’in petrol ve gaz
ithalatına bağımlılığını azaltma çabaları ve yeni teknoloji alanlarında
liderlik arayışı dikkat çekiyor.
Hindistan’ın güneş enerjisi yatırımları hızla
artarken, Avrupa ise Rusya-Ukrayna savaşı sonrası enerji güvenliği kaygılarıyla
yenilenebilir yatırımlarını ivmelendirdi. ABD’de ise destekleyici politikalar
ve Çin’in temiz teknoloji tedarik zincirlerindeki hakimiyetine karşı verilen
yanıt, yatırımları artırdı.
Elektrik Çağı Başlıyor
Yatırım eğilimleri, hızla artan elektrik talebiyle
şekilleniyor. Sanayi, soğutma, elektrikli mobilite, veri merkezleri ve yapay
zekâ uygulamaları elektrik talebini yükseltiyor. 2025 yılında elektrik
sektörüne yapılacak yatırımların 1,5 trilyon dolara ulaşması ve fosil yakıt
yatırımlarını %50 geride bırakması bekleniyor.
Son beş yılda düşük emisyonlu enerji üretimine yapılan
yatırımlar iki katına çıktı. Bu büyümede en güçlü itici güç, 2025’te 450 milyar
dolara ulaşması beklenen güneş fotovoltaik yatırımları oldu. Çin’in gelişmekte
olan ülkelere yaptığı panel ihracatı bu artışın ana unsuru haline geldi. Enerji
depolamaya yönelik pil yatırımları ise 2025’te 66 milyar doları bulacak.
Fosil Yakıtlarda Yavaşlama, Nükleer ve
LNG’de Canlanma
2025 yılında petrol arama ve üretim yatırımlarının %6
gerilemesi öngörülüyor. Bu, Covid-19 sonrası dönemin ilk düşüşü olacak. Doğal
gaz yatırımları sabit kalırken, kömür yatırımlarında Çin ve Hindistan
öncülüğünde artış sürüyor.
Öte yandan, nükleer yatırımlar son beş yılda %50
artışla 70 milyar doları aşarak yeniden yükselişe geçti. Küçük modüler
reaktörler gibi yeni teknolojilere ilgi de büyüyor. LNG tesislerine yapılan
yatırımların ise önümüzdeki yıllarda küresel kapasiteyi tarihi seviyelere
çıkaracağı öngörülüyor.
Şebeke ve Altyapı Yatırımları
Elektrik talebindeki artış, şebekelere yapılan
yatırımların önemini artırıyor. Dünya genelinde her yıl yaklaşık 400 milyar
dolar şebekelere harcanıyor. Ancak izin süreçleri, trafo ve kablo tedarikindeki
sıkıntılar ve gelişmekte olan ekonomilerdeki finansman sorunları ilerlemeyi
yavaşlatıyor.
Bölgesel Görünüm: Çin Önde, Afrika Geride
Çin, küresel enerji yatırımlarında açık ara lider
konumunu koruyor. Ülkenin temiz enerji yatırımlarındaki payı on yıl önce %25
iken bugün %33’e çıktı. Hindistan ve Brezilya da güneş, rüzgâr, biyoenerji ve
petrol yatırımlarıyla yükselişte.
Buna karşın Afrika, dünya nüfusunun %20’sini
barındırmasına rağmen küresel temiz enerji yatırımlarından yalnızca %2 pay
alabiliyor. Yüksek borçlanma maliyetleri ve finansmana erişim zorlukları
bölgedeki enerji dönüşümünü sekteye uğratıyor.
Teknoloji ve Finansman Dinamikleri
Son yıllarda yapay zekâ yatırımlarının hızla artması,
temiz enerjiye yönelik risk sermayesini gölgede bıraktı. 2024’te yapay zekâya
84 milyar dolar yatırım yapılırken, bu rakam temiz enerjiye ayrılan sermayenin
üç katına ulaştı.
Bununla birlikte, temiz enerji teknolojilerinin
maliyetlerindeki düşüş eğilimi sürüyor. Çin’de güneş paneli fiyatları 2022’den
bu yana %60 gerilerken, rüzgâr türbini fiyatları %50 düştü. Ancak şebeke
malzemelerinde artan talep nedeniyle fiyatların yükseldiği gözleniyor.
IEA raporu, COP28’de belirlenen hedeflere ulaşmak için
temiz enerji yatırımlarının mevcut seviyesinin iki katına çıkarılması
gerektiğini vurguluyor. Bu bağlamda, COP29’da açıklanan Bakü-Belem Yol
Haritası, gelişmekte olan ekonomilerde düşük emisyonlu projeler için 2035’e
kadar 1,3 trilyon dolarlık finansman sağlanmasını hedefliyor.
Sonuç olarak, enerji yatırımlarında yönelim “Elektrik
Çağı”nın başlangıcına işaret ediyor. Çin liderliğinde yükselen temiz enerji
yatırımları, küresel enerji güvenliği ve sürdürülebilirliği için belirleyici
olmaya devam edecek.
