Betonarme yapıların kolon ve perdelerinde kullanılan,
donatıların birbirine kenetlenerek birlikte çalışmasını sağlayan S şeklindeki
etriyelere çiroz denir. Bazı bölgelerde es demiri ve kapı kilidi olarak da
adlandırılmaktadır. Çiroz, deprem kuvvetine karşı koyabildiği için oldukça
önemlidir.
Çiroz Ne İşe Yarar?
Çirozun birçok görevi vardır. Bunlardan en önemlilerini
gelin maddeler halinde inceleyelim:
Depremden dolayı meydana gelen yatay kuvvetlere karşı koyar.
Düşey donatıları birbirine kenetleyerek beton dökümü ve
deprem sırasında bunların yer değiştirmesini engeller.
Düşey donatıların birlikte çalışmasını sağlar. Bu sayede
donatıların arasındaki mesafeyi korur.
Kesme kuvvetine karşı direnç gösterir.
Etriyelerle birlikte yanal kuvvetleri karşılar.
Etriyelerin arasındaki açıklığı azaltır. Böylece etriyelerde
meydana gelebilecek burkulmanın önüne geçilmiş olunur.
Beton dökümü sırasında ve sonrasında betonda şişme meydana
gelmesini engeller.
Çiroz demiri ne işe yarar sorusuna bu şekilde cevap
verebiliriz.
Çiroz ve Etriye Arasındaki Fark Nedir?
Etriyelerin ve çirozların görevlerine bakıldığında bunların
birbirine çok benzer olduğu görülür. İkisi de düşey donatıları sarar, ikisi de
bu donatıların birlikte hareket etmesini sağlar. Fakat aralarında belli başlı
farklılıklar vardır.
Çiroz bir etriye çeşididir. Etriyeler çirozların görevini
yapabilirken çirozlar etriyelerin çoğu görevini yerine getiremez.
Çirozlar tek bir yönde çalışır. Etriyeler ise hem x hem de y
yönünde yani çift yönde çalışır.
Çirozlar deprem kuvvetini ve yatay kuvvetleri karşılar.
Etriyeler ise kesme kuvvetinin yanında burulma momentine de karşı koyar.
Etriyeler düşey donatıları boydan boya sararken çirozlar
belirli donatıları birbirine kenetler.
Çiroz ve etriye arasındaki farklar genel olarak bu
şekildedir.
Çiroz Demiri
Nasıl Bağlanır?
Çiroz nedir yazıma, çiroz demiri bağlanırken dikkat edilmesi
gerekenlerden bahsederek devam etmek istiyorum.
Çiroz demiri bağlanmadan önce deprem yönetmeliğindeki ilgili
kısmın okunması gerekir. Yönetmelikte yazanlara uygun olarak bağlama işlemi
gerçekleştirilmelidir.
Yönetmelikte çiroz demirinin ucunun 90 dereceye kadar
bükümüne izin verilmesine rağmen güvenli olması açısından 135 derece bükülmesi
daha iyi olacaktır. Bu sayede kenetlenme tam olarak gerçekleşir.
Kritik perde yüksekliğinde metrekare başına 10 adet çiroz
kullanılır.
Kritik perde yüksekliğinin dışında metrekare başına 4 adet
çiroz kullanılır.
Çirozlar donatıyı içerden değil dıştan sarmalıdır.
Seyrek şekilde atılmamalıdır. Eğer olması gerekenden az
sayıda çiroz kullanılırsa deprem anında tehlike yaşanabilir.
Özel bir çiroz türü olan deprem çirozlarının ağırlığı ve
çapı etriyelerle aynı olmalıdır.
Çirozlar, etriyeleri ve boyuna donatıları her iki ucundan
saracak şekilde bağlanmalıdır.
Çirozlar bağlanırken bağlama teli mutlaka kullanılmalıdır.
Bu sayede beton dökülürken oluşan basıncın etkisiyle donatı ve çiroz arasındaki
kenetlenme bozulmayacaktır.
Yapının inşa edildiği bölge deprem bölgesiyse deprem
yönetmeliğinde yer alan maddelere göre kolon ve perdelerde özel deprem çirozu
kullanılmalıdır.
